Dış Ticaret Nedir? Türleri Nelerdir?

Dış Ticaret Nedir? Türleri Nelerdir?

Dış ticaret, uluslararası sınırlar veya bölgeler arasında sermaye, mal ve hizmet alışverişidir.

Çoğu ülkede, gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) önemli bir bölümünü temsil eder. Sanayileşme, gelişmiş ulaşım, küreselleşme, çok uluslu şirketler ve dış kaynak kullanımı, uluslararası ticaret sistemi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir

Uluslararası ticaretin artması, küreselleşmenin devamı için çok önemlidir. Uluslararası ticaret, dünya gücü olarak kabul edilen herhangi bir ülke için önemli bir ekonomik gelir kaynağıdır.

Dış ticaret Sistemi olmasaydı, ülkeler kendi sınırları içinde üretilen mal ve hizmetlerle sınırlı olurdu.

Dış Ticaret Nedir?

Dış ticaret, ulusal sınırların ötesinde mal alışverişidir. Prof. JL Hanson’ın tanımına göre, "İlgili ülkeler arasında gerçekleştirilen çeşitli özel mal ve hizmetlerin değişimi, dış ticaret olarak bilinir."

Dış ticaret, prensip olarak, iç ticaretten farklı değildir, çünkü bir ticarete dahil olan tarafların motivasyonu ve davranışları, ticaretin sınır ötesi olup olmamasına bağlı olarak temelde değişmez.

Temel fark, uluslararası ticaretin tipik olarak iç ticaretten daha maliyetli olmasıdır. Bunun nedeni, bir sınırın tipik olarak tarifeler, sınır gecikmelerinden kaynaklanan zaman maliyetleri ve dil, hukuk sistemi veya farklı bir kültür gibi ülke farklılıklarıyla ilişkili maliyetler gibi ek maliyetler getirmesidir .

Dış ticaret tamamen ithalat ve ihracatla ilgilidir. Ülkeler arasındaki herhangi bir dış ticaretin belkemiği, belirli bir ülkenin sınırları dışındaki başka bir yere ticareti yapılan ürün ve hizmetlerdir.

Bazı ülkeler, belirli ürünleri uygun fiyata üretmekte ustadır.

Belki de bunun nedeni, ihtiyaç duyulan hammaddeleri oluşturan işgücü arzına veya bol doğal kaynaklara sahip olmalarıdır. Sebep ne olursa olsun, bazı ulusların diğer ulusların istediğini üretme kabiliyeti dış ticareti işler hale getiren şeydir.

Dış Ticaret Türleri

1. İthalat

İthalat, başka bir ülkede yapılan mal veya hizmetlerin satın alınmasıdır. Örneğin, Afrika'da satmak için Çinli üreticilerden yemeklik yağ ithal etmek.

2. İhracat

İhracat, başka bir ülkede yerli üretim mal satmaktır. Örneğin, ülkemizden Avrupa’ya gıda, tekstil gibi alanlarda birçok ürün ihraç edilmektedir.

3. Transit Ticaret (Yeniden İhracat)

Mallar yabancı bir ülkeden ithal edildiğinde ve yabancı ülkelerdeki alıcılara satışı yapıldığında buna transit ticaret (yeniden ihracat) denir.

Örneğin, Bir İstanbul firmasının,  bir Kore firmasından pamuk (hammadde) ithal etmesi ve bu ürünle hazır giysiler üreterek bu ürünleri Kanada'ya ihraç etmesi.

2021 Dış Ticaret Verileri Açıklandı

TÜİK tarafından ‘Dış Ticaret Endeksleri Şubat 2021’ raporu yayınlandı.

Raporda, ihracat birim değer endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 6,9 arttı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre,

• Gıda, içecek ve tütünde yüzde 8,4,
• Ham maddelerde (yakıt hariç) yüzde 12,1 ve
• İmalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 6,7 artarken,
• Yakıtlarda yüzde 1,6 azaldı.

İhracat miktar endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,6 arttı. Miktar endeksi rakamları ise önceki yılın aynı ayına göre şu oranlarda değişiklik gösterdi:

• Gıda, içecek ve tütünde yüzde 1,2 azalma,
• Ham maddelerde (yakıt hariç) yüzde 32,8,
• Yakıtlarda yüzde 12,6 ve
• İmalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 1,9 artış gösterdi.

İthalat birim değer endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10,3 arttı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre,

• Gıda, içecek ve tütünde yüzde 12,6,
• Ham maddelerde (yakıt hariç) yüzde 30,6 ve
• İmalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 10,6 artarken,
• Yakıtlarda yüzde 8,6 azaldı.

İthalat miktar endeksi Şubat ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 0,7 azaldı. Endeks bir önceki yılın aynı ayına göre,

• Gıda, içecek ve tütünde yüzde 6,1 ve
• Yakıtlarda yüzde 3,9 azalırken,
• Ham maddelerde (yakıt hariç) yüzde 1,4 ve
• İmalat sanayinde (gıda, içecek, tütün hariç) yüzde 5,3 arttı.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ihracat miktar endeksi yüzde 5,5 azaldı.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre;

• 2021 Ocak ayında 139,0 olan ihracat miktar endeksi yüzde 5,5 azalarak, 2021 Şubat ayında 131,3 oldu.

Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise;

• 2020 Şubat ayında 122,1 olan ihracat miktar endeksi yüzde 2,6 artarak, 2021 Şubat ayında 125,4 oldu.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ithalat miktar endeksi yüzde 1,0 azalarak, 2021 Şubat ayında 110,5 oldu.

• Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2020 Şubat ayında 102,5 olan ithalat miktar endeksi yüzde 0,7 azalarak, 2021 Şubat ayında 101,8 oldu.

Dış Ticaretin Sebepleri / İhtiyacı / Önemi / Avantajları

Aşağıdaki noktalar dış ticaretin bir ülke için ihtiyacını ve önemini açıklamaktadır.

1. Çalışma ve Uzmanlık

Dış ticaret, dünya düzeyinde iş bölümüne ve uzmanlaşmaya yol açar. Bazı ülkeler diğerlerine göre daha fazla doğal kaynaklara sahiptir.

Bu ülkeler, nitelikli insan gücünü artırarak diğer ülkelere hammadde ihraç etmeli ve mamul mal ithal etmelidirler. Böylelikle tüm ülkelerin bu hammaddelerden faydalanması sağlanacak, iş bölümü ve uzmanlaşmanın önü açılmış olacaktır.

2. Optimum Kaynak Tahsisi ve Kaynak Kullanımı

Uzmanlaşma nedeniyle, verimsiz hatlar ortadan kaldırılabilir ve kaynak israfı önlenebilir. Başka bir deyişle, kaynaklar yalnızca en yüksek getiriyi sağlayacak malların üretimi için kanalize edilir.

Dolayısıyla dış ticaret nedeniyle uluslararası düzeyde kaynakların rasyonel dağılımı ve kullanımı söz konusudur.

3. Fiyat Eşitliği

Dış ticaretle fiyatlar istikrara kavuşturulabilir. Talep ve arz pozisyonunu sabit tutmaya yardımcı olur ve bu da fiyatları dengeler, nakliye ve diğer pazarlama giderleri için ödenek sağlar.

4. Çoklu Seçeneklerin Kullanılabilirliği

Dış ticaret, tüketicilere daha iyi bir seçim yapılmasına yardımcı olur. Tüm dünyadaki tüketicilere yeni çeşitler sunmaya yardımcı olur.

5. Kaliteli ve Standart Malları Sağlar

Dış ticaret oldukça rekabetçidir. Mal talebini korumak ve artırmak için, ihracatçı ülkeler malların kalitesini korumak zorundadır.

Böylece kaliteli ve standardize mallar üretilir.

6. İnsanların Yaşam Standardını Yükseltiyor

İthalat, halkın yaşam standardını kolaylaştırabilir. Bunun nedeni, insanların yeni ve daha iyi ürün ve hizmet çeşitlerine sahip olabilmesidir.

İnsanlar yeni ve daha iyi mal çeşitlerini tüketerek yaşam standartlarını iyileştirebilirler.

7. İstihdam Fırsatları Yaratın

Dış ticaret, işgücü ve kaynak hareketliliğini artırarak istihdam fırsatları yaratmaya yardımcı olur. İthalat sektöründe doğrudan, ekonominin diğer sektörlerinde dolaylı istihdam yaratır.

Sanayi, Hizmet Sektörü (gümrük, sigorta, bankacılık, ulaşım, iletişim) vb.

8. Ekonomik Kalkınmayı Kolaylaştırın

İthalat, bir ülkenin ekonomik kalkınmasını kolaylaştırır. Çünkü sermaye malları ve teknoloji ithalatı ile bir ülke ekonomi, tarım, sanayi ve hizmet sektörünün tüm sektörlerinde büyüme yaratabilir.

9. Doğal Afetler Sırasında Yardım

Depremler, seller, kıtlıklar vb. gibi doğal afetler sırasında, etkilenen ülkeler temel malların kıtlığı sorunuyla karşı karşıyadır.

Dış ticaret, bir ülkenin, etkilenen insanlara yardım etmek için diğer ülkelerden gıda, tahıl ve ilaç ithal etmesini sağlar.

10. Ödeme Pozisyonu Dengesini Korur

Her ülke, ödeme dengesi pozisyonunu korumalıdır.

Her ülke ithalat yapmak zorunda olduğundan ve bu da döviz çıkışına neden olduğundan, döviz girişi için ihracat da yapmaktadır.

11. İtibar Getirir ve İyi Niyet Kazanmaya Yardımcı Olur

İhracat yapan bir ülke uluslararası pazarda iyi niyet kazanır.

Örneğin Japonya, kaliteli elektronik eşya ihracatı nedeniyle dış pazarlarda çok fazla iyi niyet kazanmıştır.

12. Dünya Barışını Teşvik Ediyor

Dış ticaret ülkeleri yakınlaştırır. Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere teknoloji ve diğer yardımların transferini kolaylaştırır. Ticaret anlaşmalarından kaynaklanan ekonomik ilişkiler nedeniyle farklı ülkeleri yakınlaştırır.

Böylece dış ticaret, savaşlardan ve çatışmalardan kaçınmak için dostane bir atmosfer yaratır. Bu ülkeler kendi aralarında dostane ilişkiler sürdürmeye çalıştıkları için dünya barışını destekler.

Ülkemizde dış ticaret ile ilgili detaylar çoğunlukla, 

- Hazine ve Maliye Bakanlığı ve 

- Ticaret Bakanlığı

tarafından şekillendirilmektedir.